Hoe zorgt de garnaal die je eet voor de zee én vissers?

Als negenjarig jongetje schreef Johan een opstel over zijn liefde voor Zoutkamp, zijn geboortedorp. Nu, zo’n veertig jaar later, is de liefde voor het Noord-Groningse vissersdorp nog altijd even sterk. Net als Henk komt Johan uit een familie die al generaties lang leeft van de visserij. In die veertig jaar is er veel veranderd; de scheepvaart nam toe, er kwamen windparken en er werden gebieden afgeschermd voor natuurbehoud.

Johan: “Het gebied waar gevist kan worden is steeds kleiner geworden, de hele kustzone is beschermd natuurgebied. We juichen toe dat de Waddenzee de werelderfgoed status heeft gekregen. Beter kan je niet wensen voor zo’n prachtig gebied dat ons werkterrein is en ons, onze familie en regio eten geeft. Visserij en natuur gaan hand in hand en wij leven als rentmeesters van de zee. Als je de juiste formule hanteert dan kan alles in evenwicht blijven en hoeven niet alle gebieden te worden afgesloten. In onze ogen kan dit wanneer je met beleid vist; kortere visreizen maken, alleen de rente opvissen en even pas op de plaats maken wanneer er jong leven in de Waddenzee en in de kustzone is. Vissen volgens de 3 P’s formule van Planet, Profit en People is ons devies.”

“Ik ben er trots op dat ik deel uitmaak van een community waar iedereen van de natuur afhankelijk is,” vertelt Johan. Hij houdt van zijn werk. Het ambacht, zijn schip, het buiten zijn, hij geniet er nog altijd van. “Dat stopt niet als ik de haven weer binnen vaar.”  

De vissers kiezen bewust voor een korte, lokale keten. Alles is doordacht; de garnalen worden zelfs in Nederland gepeld, in buurdorp Lauwersoog. Johan: “We kiezen er heel bewust voor om pelmachines te gebruiken, zodat de garnalen gewoon hier worden gepeld. In Nederland heb je geen garnalenpellers meer, die tijd is echt voorbij. Het gebeurt meestal in het buitenland, vanwege de lage loonkosten. Wij zien dat niet zitten: het transport is vervuilend, de garnalen zijn minder vers en bovendien is dit beter voor onze gemeenschap. Én voor de smaak; dat zilte blijft zo goed behouden. 

Ze zien met eigen ogen het effect van klimaatverandering. “We zien nu bijvoorbeeld vaker zeepaardjes en haaien. Het water wordt warmer en dat heeft grote impact op de onderwaternatuur. Om ook dit soort bijvangst te verminderen denken we na over aanpassingen in de netten.” Henk vertelt dat zij als een van de weinige vissers natuurorganisaties, ambtenaren, wetenschappers en studenten actief benaderen om mee te varen. “We hebben hetzelfde doel: wij willen de zee ook beschermen. Natuurlijk heb je altijd een paar cowboys die zich nergens wat van aan willen trekken. Maar wij zien dat je door samen te werken juist veel verder komt.”

Goed voor de zee zorgen, daar gaat het over

Zo’n negentig procent van de Nederlandse garnalenvisserij is, samen met hun Duitse en Deense collega’s, sinds eind 2017 MSC-gecertificeerd. Om gecertificeerd te blijven, werken de vissers samen met wetenschappers aan zeven concrete projecten. Die projecten brengen in kaart waar, wanneer en hoeveel er op de garnalen gevist kan worden, maar ook de bijvangst wordt bijgehouden en indien nodig worden er maatregelen genomen om die bijvangst te beperken. De voortgang wordt jaarlijks gecontroleerd door onafhankelijke visserijexperts. Ook wordt regelmatig overlegd en samengewerkt met natuurorganisaties als de Waddenvereniging en de Vogelbescherming. 

Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging: “Bijvangst is een van onze zorgpunten bij garnalenvisserij in dit natuurgebied. Maar ook de bodemberoering moet omlaag. We werken samen om een vorm van visserij te krijgen die in balans is met de belangen van de natuur”. 

“De sleutel voor het voortbestaan van visserij is ‘minder is meer’. Als we de natuur regelmatig met rust laten, krijg je met minimale inspanning de beste vangst. Het mooie is dat je dan dus tijd overhoudt voor je familie… of om bier te brouwen, want dat doen we natuurlijk ook.” Henk: “We zijn rentmeesters van de zee, zo zien we dat echt; als we goed voor de zee zorgen, dan kunnen we de rente die ontstaat opvissen. De rest van de tijd moet je de natuur gewoon lekker met rust laten, dan blijft het ecosysteem in balans.”