Tonijn

Wetenschappelijke naam: Thunnus spp., Neothunnus spp., Katsuwonus pelamis.
Snelheid: tot 80 km/u
Grootte: Ø 100 cm (voor sommige soorten tot 450 cm mogelijk)     Gewicht: Ø 30 kg tot 200 kg (voor sommige soorten tot 700 kg mogelijk)

Soorten tonijn

Er is niet één tonijn - achter de naam tonijn verschuilen zich maar liefst acht verschillende soorten. Deze omvatten:

• de witte tonijn (of langevin tonijn, Thunnus alalunga),
• de zuidelijke en noordelijke Pacifische blauwvintonijn (Thunnus maccoyii en Thunnus orientalis),
• de blauwvintonijn (ook wel rode tonijn genoemd, Thunnus thynnus),
• de geelvintonijn (Thunnus albacares),
• de zwartvintonijn (Thunnus atlanticus),
• de grootoogtonijn (Thunnus obesus)
• en de langstaart tonijn (Thunnus tonggol).
  

De types geelvin, zwartvin en langstaart behoren tot het subtype Neothunnus, wat zich niet weerspiegelt in de Latijnse namen. De tonijn, die in het Engels "Albacore Tuna" wordt genoemd, is de witte tonijn.

Een speciale positie heeft skipjack (bonito, ofwel in het latijns Katsuwonus pelamis), deze is te zien in de bovenstaande afbeelding. Hij wordt ook verhandeld onder de naam tonijn, maar behoort tot de familie van makreel en tonijn (Scombridae) en is dus een naaste verwant van tonijn. Vanwege de overbevissing van sommige populaire tonijnsoorten wordt deze vis gebruikt als een duurzame vervanger, vooral voor ingeblikte tonijn.

Tonijn bedreigd door overbevissing?

De tonijnvisserij wordt om verschillende redenen zeer kritisch bekeken. De natuurlijke bestanden van veel tonijnsoorten zijn al overbevist of worden bedreigd door overbevissing. Daarom heeft de blauwvintonijn uit de Mexicaanse visserij sinds 2015 een moratorium op de visserij (aanvankelijk 7 jaar), zodat de bestanden zich kunnen herstellen.

Anderzijds vormen sommige vismethoden een groot probleem met ongewenste bijvangst van dolfijnen (alleen i.g.v. geelvintonijn) en andere bedreigde soorten zoals roggen, haaien en zeeschildpadden.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is tonijn niet helemaal taboe voor de consument. Alleen kun je het beste jouw aankoop beperken tot MSC-gecertificeerde producten. Momenteel vind je witte tonijn, geelvintonijn en skipjack met het MSC-keurmerk in Nederlandse supermarkten.

Levenswijze

Tonijn komt voor in tropische, subtropische en gematigde wateren. Van de MSC-gecertificeerde soorten worden geelvintonijn en skipjack in tropische en subtropische zeeën aangetroffen. Witte tonijn komt ook in de Middellandse Zee voor.

Tonijnen worden vooral gekenmerkt door hun hoge snelheden (de naam is afgeleid van het Griekse woord voor haast of storm), die worden bereikt door zeer snelle bewegingen van de staartvin. Het zijn extreem snelle zwemmers, ook over langere tijd en ze leggen tijdens de tochten lange afstanden af. Om deze reden is het moeilijk om een specifiek vangstgebied aan een tonijnpopulatie toe te kennen.

De tonijn zwemt in grote groepen die bestaan uit tonijnen van dezelfde grootte. Tonijnen zwemmen in de buurt van het wateroppervlak, maar voor de jacht duikt hij tot 500 m diep. Af en toe worden er zelfs grotere tonijnen op een diepte van meer dan 1500 m waargenomen. Daar vangen ze duikkrabben en inktvissen, waaruit ze zich voornamelijk voeden naast makrelen, haring en inktvissen.

De tropische tonijnsoorten paaien het hele jaar door in hun huidige habitat. Tonijn uit gematigde wateren verplaatst zich tijdens een bepaald paaiseizoen naar warmere wateren. Ze zijn zeer vruchtbaar, de vrouwtjes kunnen enkele miljoenen eieren leggen. De leider hier is de blauwvintonijn, die tot tien miljoen eieren kan produceren. De bestanden lopen nog steeds gevaar omdat er in het verleden te veel tonijnen illegaal zijn gevangen. Dankzij goed beheer heeft het bestand in de Middellandse Zee zich echter hersteld, zodat de vangsten daar momenteel weer worden verhoogd.

Vangstgebied

Visserij & duurzaamheid

Tonijn wordt meestal gevangen met ringzegens of pelagische beuglijnen. Het gebruik van drijfnetten is nu verboden in de EU en in vele andere visgebieden over de hele wereld. De reden hiervoor is het grote aandeel ongewenste bijvangst, waaronder haaien, zeeschildpadden en dolfijnen. Daarom is de tonijnvisserij een gevoelige kwestie, omdat deze een grote invloed heeft op de populaties van andere vissen, het mariene leven en zeevogels.

Het is belangrijk om op te merken dat de bijvangst van dolfijnen niet bij elke tonijnvangst voorkomt. Dit komt namelijk alleen voor bij de vangst van geelvintonijn in het oostelijk deel van de Stille Oceaan (bij Equador en Colombia). Om redenen die nog niet helemaal duidelijk zijn, zwemmen de scholen tonijn in dit gebied vaak zo'n 100 tot 150 m onder een school dolfijnen. Dit betekent dat er speciale maatregelen moeten worden genomen om te voorkomen dat de dolfijnen in een bedreigende mate in gevaar komen.

Extra boeien worden vaak gebruikt voor de tonijnvisserij met ringzegens. Deze zogenaamde Fish Aggregating Devices (FAD's) drijven op het zeeoppervlak en trekken scholen tonijn aan. Deze tonijnen worden vervolgens door een cirkelvormig net omsingeld. Vervolgens wordt de onderkant van het net gesloten en uit de zee getrokken. Natuurbeschermingsorganisaties bekritiseren deze methode omdat ook andere scholen vissen en zeedieren door de FAD's worden aangetrokken en in het net terechtkomen. Daardoor zijn de bijvangstcijfers onaanvaardbaar hoog.

Veel tonijnsoorten zijn geclassificeerd als bedreigd op de Rode Lijst van Bedreigde Soorten van de Internationale Unie voor het behoud van de natuur en de natuurlijke hulpbronnen (IUCN). Dit komt vooral doordat kwesties als het behoud en de bijvangst van andere bedreigde dieren al decennialang worden verwaarloosd of genegeerd. De belangrijkste reden voor de verwaarlozing hiervoor was vooral economische belangen, omdat tonijn een van de meest gewilde vissoorten is en daarom van groot belang is voor de visserij.

Aangezien de tonijn zich snel verplaatst en grote afstanden aflegt tijdens de trek, zijn de nationale visquota's weinig nuttig gebleken. Voor een duurzame tonijnvisserij is het veel belangrijker om de bestanden regelmatig te herzien en de visserijmethoden te wijzigen om de bijvangsten tot een minimum te beperken. Om dit te bereiken zijn sommige milieubewuste visserijtakken nu afhankelijk van de handvisserij, die bijzonder weinig bijvangst kent en het ecosysteem beschermt.

Een andere maatregel om de bijvangst van bedreigde soorten bij het vissen met ringzegens te verminderen, is het gebruik van speciale netconstructies waarmee dolfijnen en andere dieren uit het net kunnen ontsnappen. Sommige worden ondersteund door speciaal opgeleide duikers. Bovendien moet de maaswijdte van de netten zodanig zijn dat alleen volwassen vissen in het net blijven. Dit voorkomt dat jonge vissen worden gevangen voordat ze zich hebben kunnen voortplanten. Daarnaast garandeert het zo het voortbestaan van hun soort.

De MSC gecertificeerde tonijnvisserijen richten zich op witte tonijn, geelvintonijn en skipjack met duurzame visserijmethoden en constante controle van de visstand. Onafhankelijke deskundigen en wetenschappers controleren regelmatig of aan de principes van de MSC-standaard wordt voldaan. Naast de bescherming van dolfijnen, waar sommige labels zich vooral op richten, richten wij ons keurmerk ook op de bescherming van andere bedreigde mariene soorten en zorgen wij ervoor dat de tonijnvisserij geen blijvende schade toebrengt aan het mariene ecosysteem.

Voor alle consumenten die zich afvragen "Welke tonijn kan ik eten?" zijn deze drie tonijnsoorten met het MSC-keurmerk een duurzaam alternatief voor de bedreigde blauwvintonijn.

Gezond

Tonijn is een van de populairste voedselvissen, waarvan de vleesachtige consistentie ook goed wordt ontvangen door niet-visliefhebbers. Tonijn heeft een laag vet- en caloriegehalte en is daarom ideaal voor een gezonde en evenwichtige voeding. Tonijn is een medium vette vissoort. Naast hoogwaardige eiwitten, jodium en zink levert tonijn omega-3 vetzuren in bijzonder grote hoeveelheden. Dit zijn onverzadigde vetzuren die het risico op hartziekten verminderen, het immuunsysteem versterken en een belangrijke rol spelen in de hersenontwikkeling van jonge kinderen.

Omdat het een grote vis is die zich voornamelijk voedt met andere vissen en zeedieren, kan tonijn kwik en andere zware metalen bevatten. De waarden liggen echter meestal ver onder de voorgeschreven grenswaarden en zijn daarom onschadelijk voor de meeste mensen.

Eten

Tonijn uit een blikje, in de meeste gevallen de nauw verwante skipjack, is een heerlijke aanvulling op salades. Maak bijvoorbeeld een heerlijke spread met roomkaas, ui en paprika.

Roosteren is een zeer populaire manier om verse of bevroren tonijn te bereiden. Puristen geloven in de intense smaak van de vis en verfijnen deze alleen met een beetje zout en peper, voordat ze hem kort bakken in een zeer hete pan aan beide zijden met een neutrale plantaardige olie. Dit moet slechts enkele minuten, anders wordt het vlees taai en vezelig. Het is optimaal als het midden licht glasachtig blijft.

Leg voor een heerlijke tonijnsteak de verse of ontdooide vis enkele uren in een marinade. Het stuk filet moet volledig bedekt zijn met de marinade, zodat het vlees de smaak goed kan absorberen. Breng dan de tonijn op smaak en bak de tonijn zoals hierboven beschreven.