75% polskich konsumentów chce kupować śledzie z certyfikatem MSC. Czy branża sprosta ich oczekiwaniom?

Śledź to jedna z najpopularniejszych ryb w Polsce, ale wyzwania środowiskowe i opieszałość polityków sprawiają, że ryba ta może zniknąć z naszych stołów. MSC (Marine Stewardship Council) apeluje do polskiej branży rybnej o to, by korzystała z surowca pochodzącego ze zrównoważonych źródeł. W innych krajach, m.in. w Czechach^[1] czy w Niemczech, produkty śledziowe z niebieskim certyfikatem MSC stanowią ważną część oferty sklepów spożywczych i są powszechnie dostępne dla konsumentów.

Śledź – symbol polskiej kultury i tradycji kulinarnej

Śledź od wieków zajmuje szczególne miejsce w polskiej kulturze i w kuchni. Pojawia się obowiązkowo na wigilijnym stole, w menu przedświątecznych spotkań „śledzikowych”, w czasie karnawału, Ostatków czy Wielkiego Postu.

Niemal 90% Polaków deklaruje, że jada śledzie, a co dziesiąty twierdzi, że robi to regularnie, przynajmniej raz w tygodniu.^[2] Okazuje się, że jest to najczęściej wybierana ryba - odpowiada za ok. 20% spożycia wszystkich ryb i owoców morza w Polsce. Pod tym względem śledź wyprzedził nawet mintaja, który jeszcze do niedawna cieszył się największą popularnością.^[3]

Wyzwania dla branży

Przez długi czas śledzie z certyfikatem MSC, gwarantującym, że ryba pochodzi ze stabilnych i dobrze zarządzanych łowisk, były łatwo dostępne dla polskich konsumentów. Jeszcze pięć lat temu amatorzy śledzi mogli wybierać spośród niemal 200  różnych produktów z niebieskim znakiem MSC.^[4]

Niestety w wyniku zmian środowiskowych oraz braku odpowiedzialnych decyzji politycznych, certyfikat MSC utraciły ważne dla polskich przetwórców i konsumentów rybołówstwa śledzi na Północno-Wschodnim Atlantyku oraz na Bałtyku. To wpłynęło negatywnie na dostępność certyfikowanych produktów. 

W ciągu ostatnich pięciu lat liczba produktów śledziowych z certyfikatem MSC w polskich sklepach zmniejszyła się o blisko 70%.^[5]  Dziś stanowią one zaledwie niecałe 3% całego wolumenu śledzia na rynku.^[6]

Czas na zdecydowane działania przetwórców i detalistów

Z analizy MSC wynika, że na potrzeby polskiego rynku w pełni wystarczają zasoby śledzia z certyfikowanych, zrównoważonych źródeł – m.in. Morza Północnego, Zatoki Botnickiej i Ryskiej oraz z Islandii.

Warto wspomnieć, że 11 listopada 2025 roku islandzkie rybołówstwo ISF (Icelandic Sustainable FIsheries)[7] ponownie uzyskało certyfikat MSC, co potwierdza, że jest ono stabilnym źródłem surowca poławianego w sposób zrównoważony, zgodnie z najbardziej surowymi wymogami środowiskowymi. Rybołówstwo to od lat uznawane jest za jeden z najlepszych przykładów skutecznego zarządzania, opartego na doradztwie naukowców.

ISF po raz pierwszy certyfikat MSC uzyskało w 2014 roku i od tego czasu konsekwentnie spełnia rygorystyczne wymogi zrównoważonego rybołówstwa, co w tym roku zaowocowało odnowieniem certyfikatu. Po przełowieniu śledzia islandzkiego w latach 60., które doprowadziło do załamania stada, zakazano połowów i wdrożono kompleksowy plan odbudowy, dzięki czemu populacja tego śledzia się odrodziła.

Wprowadzenie systemu kwot połowowych w 1976 roku, a następnie, trzy lata później, indywidualnych, zbywalnych kwot[8] stworzyło fundament, który do dziś stanowi podstawę islandzkiego systemu zarządzania rybołówstwem. Ponieważ połowy odbywają się tylko w islandzkiej wyłącznej strefie ekonomicznej, władze mają pełną kontrolę nad zarządzaniem i monitoringiem.

Obecnie połowy tego gatunku w Islandii utrzymują się na stabilnym, zrównoważonym poziomie i  wynoszą średnio około 70 000 ton rocznie. W 2024 roku Islandia wyeksportowała niemal 100 tys. ton śledzia, głównie na rynek polski i litewski.

Mimo to wielu polskich przetwórców wciąż korzysta z surowca pochodzącego z przełowionych lub źle zarządzanych łowisk.

Tymczasem w Niemczech co drugi produkt śledziowy posiada certyfikat MSC, a w Finlandii dwie z trzech największych sieci handlowych – K-group i Lidl – zobowiązały się do oferowania wyłącznie śledzi pochodzących ze zrównoważonych połowów. Takie działania nie tylko mają realny wpływ na przełowione populacje i wspierają odbudowę stad śledzia, ale także ułatwiają konsumentom podejmowanie dobrych dla środowiska decyzji zakupowych. A ponieważ Polska jest jednym z największych konsumentów śledzia w Europie, nasze wybory mają realny wpływ na to, czy ten gatunek przetrwa.

Polscy konsumenci oczekują śledzia z certyfikatem

Ponad połowa polskich konsumentów nie wie, które populacje śledzi poławiane są z troską o ekosystemy morskie, jednak aż 75% Polaków deklaruje, że chętniej sięgnęłoby po produkty śledziowe, mając pewność, że pochodzą one ze zrównoważonych źródeł.^[9] Konsumenci deklarują także, że byliby gotowi zapłacić wyższą cenę za śledzia z certyfikatem niezależnej organizacji, takiej jak MSC, który gwarantuje, że ryba została pozyskana w sposób przyjazny dla środowiska, tj., że m.in. połów nie przyczynił się do przełowienia danego stada ryb.^[10]

To wyraźny sygnał dla producentów i sieci handlowych: konsumenci chcą wybierać świadomie i są gotowi wspierać odpowiedzialne firmy i zrównoważone rybołówstwo.

Pozytywne zmiany na polskim rynku

Na rosnące oczekiwania konsumentów odpowiadają już firmy najbardziej zaangażowane w rozwój zrównoważonego rynku ryb w Polsce. W ostatnich miesiącach wprowadziły one nowe produkty śledziowe z certyfikatem MSC.

Wśród sieci handlowych zdecydowanym liderem jest Lidl, który oferuje największy wybór certyfikowanych śledzi w markach własnych. Na kolejnych miejscach plasują się Kaufland i ALDI. Jeśli chodzi o przetwórców, produkty śledziowe z niebieskim certyfikatem MSC można znaleźć w ofercie firm Mirko i SEKO.

Aby ułatwić konsumentom dokonywanie świadomego wyboru podczas zakupów, MSC przygotowało specjalną stronę internetową, na której można sprawdzić aktualną listę certyfikowanych produktów śledziowych dostępnych na polskim rynku: www.msc.org/pl/sledz  

Apel MSC do branży i decydentów

Od wielu lat MSC apeluje do rządów państw nadbrzeżnych, poławiających śledzia atlantycko-skandynawskiego, o pilne porozumienie w sprawie ustalenia zrównoważonych limitów połowowych, aby osłabiona populacja tego stada mogła się odbudować.

MSC podkreśla jednak, że odpowiedzialność za przyszłość śledzia spoczywa nie tylko na politykach, ale również na całej branży rybnej – przetwórcach i sieciach handlowych. Przykłady z Niemiec, Holandii, Szwecji, Finlandii i Republiki Czeskiej pokazują, że przy odpowiedniej determinacji firmy są w stanie zmienić źródła zaopatrzenia i konsekwentnie oferować śledzie pochodzące ze zrównoważonych połowów.

– Nie możemy bezczynnie czekać na właściwe decyzje rządów, które mogą się nie wydarzyć, tak jak do dziś się nie wydarzyły w przypadku przełowionej makreli atlantyckiej. Branża ma realny wpływ na to, jak wygląda rynek – mówi Marta Kalinowska, Country Manager na Polskę i Europę Centralną w MSC. – Przykłady z zagranicy dowodzą, że jeśli jest wola, to zmiana źródeł zaopatrzenia w surowiec jest możliwa. Apelujemy do polskich przetwórców i sieci handlowych o odważne decyzje i współpracę w ramach programu MSC. A do konsumentów - o szukanie znaku MSC na półkach sklepowych.

Wspólne działania branży, decydentów i konsumentów mogą sprawić, że śledź - symbol polskiej tradycji kulinarnej - zachowa swoje miejsce na naszych stołach.