Niezbędne porozumienie o podziale kwot połowowych na północno-wschodnim Atlantyku

Aktualizacja: październik 2025

W ciągu ostatnich ośmiu lat łączne połowy makreli, śledzia atlantycko-skandynawskiego oraz błękitka przekroczyły zalecenia naukowe o ponad 7,5 miliona ton – ryby te, zgodnie z doradztwem naukowym, powinny były pozostać w morzu.

Doradztwo Międzynarodowej Rady Badań Morza (International Council for the Exploration of the Sea, ICES) z 2025 r. zaleca redukcję połowów makreli o 77% w 2026 r. Rada rekomenduje również ograniczenie połowów błękitka o 41%.

Sytuacja w przypadku śledzia atlantycko-skandynawskiego jest bardziej pozytywna – ICES zaleca zwiększenie połowów o 23%, co jest związane z większą rekrutacją (czyli napływem młodych osobników do populacji dorosłych) w ostatnich latach, choć stado nadal zbliża się do wartości granicznej.

Konieczne są pilne działania ze strony rządów państw nadbrzeżnych, zaangażowanych w połowy na północno-wschodnim Atlantyku – Wielkiej Brytanii, Norwegii, Unii Europejskiej, Islandii i Wysp Owczych – aby przełamać obecny impas polityczny oraz zapewnić, że połowy będą utrzymywane w granicach zalecanych przez doradztwo naukowe i nie będą stanowić zagrożenia dla kondycji tych stad.

Nadmierne połowy na północno-wschodnim Atlantyku

Całkowite połowy w latach 2015-2024 (w mln ton)

Państwa notorycznie ustalają kwoty wykraczające poza doradztwo naukowe

Chociaż co do zasady państwa zgadzają się, że całkowity dopuszczalny połów (Total Allowable Catch, TAC) powinien być zgodny z doradztwem naukowym, jednak wielokrotnie nie udało się osiągnąć porozumienia w sprawie odpowiedniego podziału kwot. Zamiast tego państwa ustalają indywidualne kwoty, których suma notorycznie przekracza zrównoważony limit połowowy zalecany przez ICES.

Takie podejście doprowadziło do nadmiernej eksploatacji tych kluczowych stad i zagraża ich stabilności w następnych latach. W 2023 r. łączne połowy przekroczyły zalecenia ICES o 33% w przypadku śledzia atlantycko-skandynawskiego, 35% w przypadku makreli i 28% w przypadku błękitka.

Przestrzeganie doradztwa naukowe niezbędne dla zachowania długofalowej dobrej kondycji stad

Aby zabezpieczyć zdrowe stada ryb pelagicznych dla przyszłych pokoleń, niezbędne jest porozumienie w sprawie podziału kwot, tak by nie przekraczały one doradztwa naukowego. Odpowiedzialność spoczywa na grupie państw należących do najbogatszych na świecie. Państwa te dysponują dostępem do szczegółowych danych dotyczących stad oraz najnowszej wiedzy naukowej. Ponadto kraje te są zaawansowane pod względem technologii połowów, metod kontroli oraz egzekwowania prawa. Ich obowiązkiem jest odpowiedzialne i zrównoważone zarządzanie wspólnymi zasobami naturalnymi – dla dobra przemysłu, społeczeństwa i naszej planety.

Trzy kluczowe stada ryb pelagicznych eksploatowane są przez Unię Europejską, Norwegię, Islandię, Wielką Brytanię, Wyspy Owcze, Grenlandię i Rosję. Państwa te tworzą strony porozumienia w ramach Komisji ds. Rybołówstwa Północo-Wschodniego Atlantyku (North East Atlantic Fisheries Commission, NEAFC). Są one odpowiedzialne za ustalenie całkowitego dopuszczalnego połowu (TAC) zgodnie z doradztwem ICES. Co najważniejsze, państwa te muszą również uzgodnić kwoty krajowe, tak by sumarycznie nie przekraczały całkowitego dopuszczalnego połowu.

Zagrożone stada pelagiczne

Biomasa stad w przypadku trzech gatunków pelagicznych z północno-wschodniego Atlantyku ulega znacznym wahaniom w czasie, jednak ogólny trend w ciągu ostatnich lat jest negatywny. W szczególnie niepokojącej sytuacji znajduje się populacja śledzia atlantycko-skandynawskiego, która w ciągu ostatniej dekady zmniejszyła się o 36%. Już raz, pod koniec lat 60. XX w., stado to uległo załamaniu właśnie z powodu przełowienia, a odrodziło się dopiero po 20 latach zakazu połowów.

Załamanie stad pelagicznych spowodowałoby olbrzymie szkody dla ekosystemów morskich w tym regionie, utratę cennego źródła pożywienia oraz utratę źródeł utrzymania dla osób zatrudnionych w sektorze rybołówstwa pelagicznego.

Zarządzanie stadem w czasach zmiany klimatu i niestabilności politycznej

Wyzwania polityczne, takie jak Brexit i inwazja Rosji na Ukrainę, a także zmieniające się rozmieszczenie stad ryb, przyspieszane przez postępującą zmianę klimatu, utrudniają negocjacje między zaangażowanymi stronami. Ale to właśnie te wyzwania sprawiają, że coraz bardziej potrzebne jest długoterminowe porozumienie oraz stabilny, odporny i reagujący na zmiany system zarządzania rybołówstwem.

Utrata certyfikatu MSC

Odpowiednie zarządzanie stadem, kwoty połowowe oparte na danych naukowych oraz współpraca między wszystkimi zaangażowanymi krajami rybackimi to ważne elementy skutecznego i zrównoważonego zarządzania rybołówstwem. Są to także kluczowe wymogi Standardu Zrównoważonego Rybołówstwa MSC.

Brak porozumienia w sprawie podziału kwot doprowadził do zawieszenia, a w konsekwencji do utraty certyfikatów MSC dla wszystkich certyfikowanych rybołówstw makreli, śledzia atlantycko-skandynawskiego i błękitka z północno-wschodniego Atlantyku.

Pomimo wysiłków podejmowanych przez rybaków, ich działania nie mogą zostać uznane za zrównoważone, właśnie z powodu braku skutecznego zarządzania. Wymaga to od rządów zawarcia umów o podziale kwot zgodnych z doradztwem naukowym, osadzonych w solidnych planach zarządzania. Tylko poprzez skuteczne porozumienie w sprawie tych współdzielonych stad, możemy zapewnić ich dobrą kondycję w przyszłości.

Porozumienie w sprawie zrównoważonego podziału kwot jest również kluczowym warunkiem wstępnym dla ewentualnej ponownej certyfikacji rybołówstw makreli, śledzia atlantycko-skandynawskiego i błękitka z północno-wschodniego Atlantyku zgodnie ze Standardem MSC.