Zmiana klimatu a rybołówstwo

Zachowanie równowagi pomiędzy celami ekonomicznymi a ochroną środowiska morskiego jest obecnie ważniejsze niż kiedykolwiek, jeśli chcemy, by oceany pozostały zdrowe i pełne dzikich ryb także w przyszłości. Jedyną skuteczną ku temu drogą są zrównoważone połowy ryb.

Jak zmiana klimatu wpływa na oceany i żyjące w nich organizmy?

Oceany odgrywają zasadniczą rolę w zakresie dynamiki klimatu pochłaniając 93% ciepła gromadzącego się w ziemskiej atmosferze oraz jedną czwartą dwutlenku węgla (CO2) emitowanego wskutek m.in. spalania paliw kopalnych. Wpływ zmian klimatycznych na nasze oceany ma ogromne skutki dla środowiska morskiego, które wynikają m.in. ze wzrostu temperatur, rosnącego zakwaszania wód oceanicznych i ich odtleniania, a także zmian w rozmieszczeniu oceanicznych prądów. 

Biorąc pod uwagę znaczenie, jakie mają oceany dla naszej planety, kluczowe staje się, abyśmy korzystali z nich w sposób zrównoważony. Zmiany dokonujące się w oceanach oznaczają także zmiany w zasobach rybnych. Zarządzanie połowami w sposób zrównoważony wymaga dostosowania się do wszelkich wyzwań, jakie niesie ze sobą zmiana klimatu. 

Szacuje się, że w ciągu ostatnich 30 lat intensywność morskich fal upałów (sezonowe długotrwałe podwyższenie temperatury wody) wzrosła o ponad połowę. Według przewidywań do roku 2100 temperatury wód oceanicznych w skali globalnej mogą wzrosnąć o 1-4°C.

Wszystkie te zmiany mają istotny wpływ na żyjące w oceanach organizmy. Przemieszczające się prądy oceaniczne i ocieplające się wody prowadzą do zmian w rozmieszczeniu stad ryb oraz w strukturze ekosystemów.

Jak zmiana klimatu wpływa na rybołówstwo?

Zmiany klimatyczne zagrażają stadom ryb, ale też otwierają nowe możliwości dla rybołówstwa.

Przewiduje się, że na obszarach tropikalnych połowy ryb i owoców morza zmaleją nawet o 40% do 2050 r.

Dla odmiany w wyższych szerokościach geograficznych, takich jak północny Atlantyk czy północny Pacyfik, niektóre gatunki ryb zwiększają zasięg występowania.

Wszystkie te zmiany pociągają za sobą konieczność przyjęcia nowych rozwiązań, aby móc  dalej prowadzić połowy w sposób zrównoważony. Zmiany obszarów występowania stad ryb wymagają nowych ustaleń pomiędzy rybołówstwami i rządami państw – trudnych w szczególności, gdy stada przemieszczają się pomiędzy strefami połowowymi leżącymi w jurysdykcji różnych państw lub gdy konieczne jest znaczące ograniczenie połowów.

Jeśli zmiana klimatu wpływa na ryby, to czy nadal można je jeść?

Dzikie ryby to żywność niskoemisyjna

Dobra wiadomość jest taka, że połowy dzikich ryb mają mniejszy wpływ na klimat niż inne gałęzie gospodarki związane z produkcją białka zwierzęcego. Badania emisji gazów cieplarnianych dla rybołówstw poławiających dzikie gatunki wykazały, że na każdy kilogram złowionych ryb przypada emisja od 1 do 5 kilogramów dwutlenku węgla. Dla porównania – przy produkcji czerwonego mięsa, według szacunków, wytwarzane jest od 50 do 750 kg dwutlenku węgla na kilogram mięsa.

Jak zrównoważone rybołówstwa radzą sobie ze zmianą klimatu?

Rybołówstwa spełniające Standard Zrównoważonego Rybołówstwa MSC są dobrze zarządzane i przygotowane na to, by odpowiednio reagować na zmiany środowiskowe.

Rybołówstwa takie dysponują skutecznym systemem monitoringu i zarządzania, który pozwala zmniejszyć oddziaływanie na środowisko oraz poławiać tylko te gatunki, których pozyskiwanie nie narusza równowagi ekologicznej. W swoich działaniach kierują się doradztwem naukowym, a także wdrażają uzgodnione wcześniej plany reagowania na prawdopodobne zmiany w środowisku naturalnym.

Certyfikowane rybołówstwa dowodzą, że jest możliwe wyważenie priorytetów ekonomicznych i środowiskowych, co pozwala skutecznie chronić nasze oceany oraz zasoby ryb i owoców morza.

Co się dzieje, gdy rybołówstwa mają problem z dostosowaniem swoich działań do zmiany klimatu?

Jako że zmieniający się klimat może oddziaływać na zasoby ryb w nieoczekiwany sposób, nawet rybołówstwa posiadające certyfikat MSC mogą doświadczać związanych z tym problemów.

Obrazują to dwa poniższe przykłady:

Makrela z północno-wschodniego Atlantyku

Od 2007 r. nastąpiły gwałtowne zmiany w rozmieszczeniu stad makreli na Atlantyku. Za sprawą wzrostu temperatur zasoby tych ryb przemieściły się ku północy.

Zmiany w rozmieszczeniu makreli spowodowała spory między państwami nadbrzeżnymi na temat podziału kwot połowowych. Ze względu na przemieszczanie się makreli pomiędzy granicami geopolitycznymi, dotychczas nie osiągnięto zgody co do najlepszego zarządzania ich zasobami.

W sytuacji braku osiągnięcia porozumienia, w marcu 2019 r. zawieszono certyfikat MSC dla wszystkich rybołówstw makreli z rejonu północno-wschodniego Atlantyku, działających w obrębie ośmiu państw.

Rybołówstwa makreli zobowiązały się do wypracowania wspólnej strategii i osiągnięcia porozumienia do połowy 2020 roku, a wysiłki te są wspierane przez MSC.

Dorsz z Morza Północnego

Obserwowany ostatnio spadek liczebności populacji dorsza z Morza Północnego częściowo przypisuje się zmianom klimatu, wskutek których coraz mniej młodych dorszy dożywa wieku dorosłego. Mniejszy zasób dorosłych dorszy sprawia, że zrównoważone połowy tego gatunku stają się trudniejsze. Z uwagi na ten problem we wrześniu 2019 r. zawieszono certyfikat MSC dla rybołówstw dorsza z Morza Północnego.

Rybołówstwa zareagowały na te wydarzenia zobowiązując się do podjęcia środków, które pozwolą odbudować zasoby dorsza w ciągu najbliższych 5 lat.

Co jeszcze można zrobić, by chronić zasoby ryb?

Zarządzający rybołówstwami muszą przyjąć podejście ostrożnościowe, które pozwoli zabezpieczyć przyszłe zasoby ryb. Skuteczne zarządzanie rybołówstwem wymaga jednak również silnej międzynarodowej współpracy na szczeblu rządowym. Stanowi to wyzwanie dla wielu krajów starających się zachować równowagę między interesami ekonomicznymi a ochroną środowiska naturalnego.

Pewne postępy zostały już poczynione. Na przykład w lipcu 2015r. delegaci z Kanady, Danii (w odniesieniu do Grenlandii i Wysp Owczych), Norwegii, Rosji i Stanów Zjednoczonych podpisali umowę w sprawie zapobiegania nieregulowanym komercyjnym połowom na centralnym obszarze Oceanu Arktycznego.

Dodatkowe informacje na temat wpływu zmian klimatycznych na rybołówstwa:

• Żywe zasoby mórz i oceanów zagrożone zmianami klimatu – komunikat prasowy MSC w związku z publikacją raportu IPCC „Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate”
• Climate change set to drive profound change in the fishing industry – opinia Hansa Nieuwenhuisa, Dyrektora Regionalnego MSC na Europę Północną (tekst w j. angielskim)