Tonijn is heel gezond en heel populair met zijn vleesachtige consistentie. Maar na krantenkoppen over zijn uitsterven en de dood van dolfijnen in de tonijnvisserij, stellen velen zich de vraag: kan je nog wel tonijn eten? We maken duidelijk wat erachter zit, welke tonijn bedreigd wordt en welke soorten een duurzaam alternatief vormen.
Wetenschappelijke naam: Thunnus spp., Neothunnus spp., Katsuwonus pelamis.
Snelheid: tot 80 km/u
Grootte: 100 cm (voor sommige soorten tot 450 cm mogelijk)
Gewicht: 30 kg tot 200 kg (voor sommige soorten tot 700 kg mogelijk)
Soorten tonijn
Er is niet één tonijn - achter de naam tonijn verschuilen zich maar liefst acht verschillende soorten:
- de witte tonijn (of langevin tonijn, Thunnus alalunga),
- de zuidelijke en noordelijke Pacifische blauwvintonijn (Thunnus maccoyii en Thunnus orientalis),
- de Atlantische blauwvintonijn (ook wel rode tonijn genoemd, Thunnus thynnus),
- de geelvintonijn (Thunnus albacares),
- de zwartvintonijn (Thunnus atlanticus),
- de grootoogtonijn (Thunnus obesus),
- en de langstaart tonijn (Thunnus tonggol).
De types geelvin, zwartvin en langstaart behoren tot het subtype Neothunnus, wat zich niet weerspiegelt in de Latijnse namen. De tonijn, die in het Engels Albacore tuna wordt genoemd, is de witte tonijn.
Een speciale positie heeft skipjack (bonito, latijns: Katsuwonus pelamis), deze is te zien in de bovenstaande afbeelding. Hij wordt ook verhandeld onder de naam tonijn, maar behoort tot de familie van makreel en tonijn (Scombridae) en is dus een naaste verwant van tonijn.
Wordt tonijn bedreigd door overbevissing?
De tonijnvisserij wordt om verschillende redenen zeer kritisch bekeken. De natuurlijke populaties van veel tonijnsoorten zijn al overbevist of worden bedreigd door overbevissing. De blauwvintonijn is het meest bedreigd, vooral in de Grote (ofwel Stille) Oceaan. Natuurorganisaties hebben herhaaldelijk om een moratorium gevraagd. In de Atlantische Oceaan was de blauwvintonijnstand ook heel kritisch maar daar is hij goed aan het herstellen omdat er strenge beheermaatregelen zijn genomen. Andere tonijnsoorten zijn minder bedreigd dan blauwvin. Met een aantal bestanden gaat het goed. Die zijn inmiddels grotendeels MSC gecertificeerd.
Anderzijds vormen sommige vismethoden een groot probleem met ongewenste bijvangst van dolfijnen en andere bedreigde soorten zoals roggen, haaien en zeeschildpadden.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is tonijn niet helemaal taboe voor de consument. Alleen kun je jouw aankoop het beste beperken tot MSC gecertificeerde producten. Momenteel vind je witte tonijn, geelvintonijn en skipjack met het MSC-keurmerk in Nederlandse supermarkten.
Hoe leeft tonijn?
Tonijn komt voor in tropische, subtropische en gematigde wateren. Van de MSC-gecertificeerde soorten worden geelvintonijn en skipjack in tropische en subtropische zeeën aangetroffen. Ook in de Middellandse Zee komen tonijnsoorten voor zoals witte-tonijn en de Atlantische blauwvintonijn.
Tonijnen worden vooral gekenmerkt door hun hoge snelheden (de naam is afgeleid van het Griekse woord voor haast of storm), die ze bereiken door zeer snelle bewegingen van de staartvin. Het zijn extreem snelle zwemmers, ook over langere tijd en ze leggen tijdens de tochten lange afstanden af. Om deze reden is het moeilijk om een specifiek vangstgebied aan een tonijnpopulatie toe te kennen.
Tonijnen zwemmen in grote groepen die bestaan uit vissen van dezelfde grootte. Ze zwemmen in de buurt van het wateroppervlak, maar voor de jacht duiken ze tot 500 m diep. Af en toe worden er zelfs grotere tonijnen op een diepte van meer dan 1500 m waargenomen. Daar vangen ze duikkrabben en inktvissen, waaruit ze zich voornamelijk voeden naast makrelen, haring en inktvissen.
De tropische tonijnsoorten paaien het hele jaar door in hun huidige leefgebied. Tonijn uit gematigde wateren verplaatst zich tijdens een bepaald paaiseizoen naar warmere wateren. Ze zijn zeer vruchtbaar, de vrouwtjes kunnen enkele miljoenen eieren leggen. De leider hier is de blauwvintonijn, die tot tien miljoen eieren kan produceren. De populaties lopen nog steeds gevaar omdat er in het verleden te veel tonijnen illegaal zijn gevangen. Dankzij goed beheer heeft het bestand in de Middellandse Zee zich echter hersteld, zodat de vangsten daar momenteel weer omhoog kunnen.
Waar wordt tonijn gevangen?
Visserij & duurzaamheid van tonijn
Tonijn wordt meestal gevangen met ringzegens (purse seine) of pelagische beuglijnen (longlines). Het gebruik van drijfnetten is verboden in de EU en in vele andere visgebieden over de hele wereld. De reden hiervoor is het grote aandeel ongewenste bijvangst, waaronder haaien, zeeschildpadden en dolfijnen.
Het is belangrijk om op te merken dat de bijvangst van dolfijnen niet bij elke tonijnvangst voorkomt. Dit komt namelijk alleen voor bij de vangst van geelvintonijn in het oostelijk deel van de Stille Oceaan (bij Equador en Colombia). Om redenen die nog niet helemaal duidelijk zijn, zwemmen de scholen tonijn in dit gebied vaak zo'n 100 tot 150 m onder een school dolfijnen. Dit betekent dat er speciale maatregelen moeten worden genomen om te voorkomen dat de dolfijnen in gevaar komen bij de tonijnvisserij.
Voor de tonijnvisserij met ringzegens (purse seine) worden vaak lokvlotten gebruikt. Deze zogenaamde Fish Aggregating Devices (FAD's) drijven op het zeeoppervlak en trekken scholen tonijn aan. Deze tonijnen worden vervolgens door een cirkelvormig net omsingeld. Vervolgens wordt de onderkant van het net gesloten en uit de zee getrokken. Natuurbeschermingsorganisaties bekritiseren deze methode omdat ook andere scholen vissen en zeedieren door de FAD's worden aangetrokken en in het net terechtkomen. Daardoor zijn de bijvangstcijfers onaanvaardbaar hoog. Alleen wanneer een visserij met FAD's extra maatregelen heeft genomen is MSC certificering mogelijk.
Omdat een tonijn zich snel verplaatst en grote afstanden aflegt tijdens de trek, zijn nationale visquota's niet heel nuttig. Afspraken kunnen alleen gemaakt worden in regionale beheersorganisaties.
Een maatregel om de bijvangst van bedreigde soorten bij het vissen met ringzegens te verminderen, is het gebruik van speciale netconstructies waarmee dolfijnen en andere dieren uit het net kunnen ontsnappen. Sommige worden ondersteund door speciaal opgeleide duikers. Bovendien moet de maaswijdte van de netten zodanig zijn dat alleen volwassen vissen in het net achterblijven. Dit voorkomt dat jonge vissen worden gevangen voordat ze zich hebben kunnen voortplanten.
De MSC gecertificeerde tonijnvisserijen richten zich op witte tonijn, geelvintonijn en skipjack met duurzame visserijmethoden en constante controle van de visstand. Inmiddels is ook een kleinschalige visserij op blauwvintonijn gecertificeerd. Onafhankelijke deskundigen en wetenschappers controleren regelmatig of aan de principes van de MSC-standaard wordt voldaan. Naast de bescherming van dolfijnen, waar sommige labels zich vooral op richten, richten wij ons keurmerk ook op de bescherming van andere bedreigde mariene soorten en zorgen wij ervoor dat de tonijnvisserij geen blijvende schade toebrengt aan het mariene ecosysteem.
Voor alle consumenten die zich afvragen "Welke tonijn is verantwoord?" zijn tonijnsoorten met het MSC-keurmerk een duurzaam keuze.
Tonijn: kleine eilanden, grote kansen
Is tonijn gezond?
Tonijn is een van de populairste vissen om te eten, met een vleesachtige consistentie die ook niet-visliefhebbers vaak waarderen. Tonijn heeft weinig calorieën en een hoog eiwitgehalte en is daarom ideaal voor een gezonde en evenwichtige voeding. Tonijn is een medium vette vissoort. Check onze 'Vette Viswijzer' voor de vetgehaltes van verschillende populaire vissen. Naast hoogwaardige eiwitten, jodium en zink heeft tonijn een hoog gehalte omega-3 vetzuren. Dit zijn onverzadigde vetzuren die het risico op hartziekten verminderen, het immuunsysteem versterken en een belangrijke rol spelen in de hersenontwikkeling van jonge kinderen.
Omdat het een grote vis is die zich voornamelijk voedt met andere vissen en zeedieren, kan tonijn kwik en andere zware metalen bevatten. De vuistregel is: hoe groter (en ouder) de tonijn, hoe groter het risico op kwik. Tonijn in blik is skipjack, een relatief kleine soort. De Europese Commissie controleert bij de import van vis uitgebreid op de gehaltes aan schadelijke stoffen en mogelijke ziekteverwekkers. Daarmee is vis die in de winkel ligt in het algemeen veilig om te eten.
Hoe kun je tonijn eten?
Tonijn uit een blikje, in de meeste gevallen skipjack, is een heerlijke aanvulling op salades. Maak bijvoorbeeld een heerlijke spread met roomkaas, ui en paprika.
Roosteren is een zeer populaire manier om verse of bevroren tonijn te bereiden. Puristen geloven in de intense smaak van de vis en verfijnen deze alleen met een beetje zout en peper, voordat ze hem kort bakken in een zeer hete pan aan beide zijden met een neutrale plantaardige olie. Dit moet slechts enkele minuten, anders wordt het vlees taai en vezelig. Het is optimaal als het midden licht glasachtig blijft.
Leg voor een heerlijke tonijnsteak de verse of ontdooide vis enkele uren in een marinade. Het stuk filet moet volledig bedekt zijn met de marinade, zodat het vlees de smaak goed kan absorberen. Breng dan de tonijn op smaak en bak de tonijn zoals hierboven beschreven.
