Kabeljauw

Is kabeljauw bedreigd?

De natuurlijke kabeljauwbestanden in de Atlantische Oceaan bevinden zich sinds de jaren negentig in een zeer kritieke toestand. Tientallen jaren van overbevissing hebben geleid tot een enorme uitputting van de bestanden, die zelfs in sommige grote visgronden, bijvoorbeeld bij Newfoundland, zijn ingestort.

Na een gezamenlijke intentieverklaring van het WWF en Unilever heeft deze gebeurtenis uiteindelijk geleid tot de oprichting van de MSC, die zich sindsdien bezighoudt met duurzaamheid in visserijen en deze transparant maakt voor de consument met het keurmerk.

Hoewel de kabeljauwbestanden voor de kust van Newfoundland licht zijn hersteld dankzij een strikt visserijbeheer, is er nog steeds een moratorium, een tijdelijke stopzetting, op de vangsten, aangezien de vereiste minimumlimieten voor een gezond visbestand voor kabeljauw nog lang niet zijn bereikt.

Uiterlijk van kabeljauw

De Atlantische kabeljauw is een middelgrote vis met een gemiddelde lengte van 50 tot 60 cm en een gewicht van ongeveer 15 kg. Het lichaam is langwerpig, met een lichte zijlijn en bijna rond in dwarsdoorsnede. Een smalle, spitse kop met een opvallend uitstekende bovenkaak en een duidelijk zichtbare baarddraad op de onderkaak.

Kenmerkend zijn de donker gemarmerde kleurstelling en een lichte, gebogen zijlijn. De basiskleur kan sterk variëren en is vooral afhankelijk van de leefomgeving van de kabeljauw. In gebieden met veel zeegras en algen is de kleurstelling groenachtig of roodachtig tot goudbruin en in zanderige gebieden meer grijs tot zandkleurig. Gemeenschappelijk voor elke kabeljauw is de heldere, zilverachtige huid op de buik.

De kabeljauw heeft drie dicht bij elkaar staande rugvinnen en twee bijna even lange anaalvinnen. Bijzonder is ook de opvallende rechte staartvin.

Levenswijze van kabeljauw

De kabeljauw is het meest comfortabel bij een watertemperatuur tussen 0 en 20 graden Celsius. Om deze reden wordt de voorkeur gegeven aan de kustgebieden van de Noord-Atlantische Oceaan, de Noordzee en de Barentszzee. Kabeljauw komt ook voor in de Oostzee, hoewel ze daar aanzienlijk kleiner en lichter zijn dan hun familieleden uit de Noord-Atlantische Oceaan.

De kabeljauw is een zogenaamde bodemvis en leeft dus meestal op de zeebodem. Jonge kabeljauwen verplaatsen zich vaak in kustgebieden met een diepte tussen 10 en 30 m, waar ze zich goed kunnen verstoppen voor roofdieren in het dichte zeegras. Volwassen kabeljauw geeft de voorkeur aan grotere diepten tussen 150 en 200 m, maar kan ook in waterdieptes tot 600 m worden aangetroffen. Alleen voor het zoeken van voedsel en de voortplanting verlaten ze de zeebodem en stijgen ze in kleinere diepten van ongeveer 30 tot 80 m. Ze veranderen voor dit doel ook van regio en beslaan tot 900 km, afhankelijk van de heersende omstandigheden in de zee.

Kabeljauwachtigen zijn nachtelijke roofdieren die zich op jonge leeftijd voeden met plankton, wormen, weekdieren en schaaldieren. Volwassenen jagen het liefst op haring, schelvis of inktvis. Zelfs kannibalisme is niet vreemd voor hen.

Waar wordt kabeljauw gevangen?

Visserij & duurzaamheid van kabeljauw

Aangezien kabeljauw voornamelijk op de zeebodem wordt aangetroffen, wordt hij meestal gevangen met bodemtrawls of geankerde kieuwnetten. De Deense kabeljauwvisserij maakt voornamelijk gebruik van de Snurrewade: een mengsel van bodemtrawl en ringzegenwad. Bij deze methode wordt de kabeljauw omcirkeld en in een netzak getrokken die door sleeplijnen wordt gesleept. In gebieden waar kabeljauw pelagisch beweegt (vrij zwevend ruim boven de zeebodem), worden ook ringzegens, pelagische trawlnetten en sleepnetten gebruikt.

De toestand van de kabeljauwbestanden voor de kust van Newfoundland blijft kritiek. Ondanks het aanhoudende moratorium op de visserij in de Canadese visgronden, herstellen zij zich slechts langzaam van de extreme overbevissing in het verleden.

Een goed voorbeeld van duurzame kabeljauwvisserij is de Noorse Skrei. Het wordt ook wel winterkabeljauw genoemd vanwege het visseizoen van januari tot april en wordt uitsluitend met handvisserij en beuglijnen gevangen. Dit zijn bijzonder zachte vismethoden, omdat ze het ecosysteem van de zeebodem niet aantasten en de bijvangst tot een absoluut minimum beperken.

Wereldwijd is kabeljauw nog steeds een bedreigde vissoort. Daarom is het van bijzonder belang om bij de aankoop van een product rekening te houden met de oorsprong. Kabeljauw met het MSC-keurmerk is afkomstig van een van de gecertificeerde visserijen die zich ertoe hebben verplicht om te voldoen aan de richtlijnen van de MSC-standaard, die regelmatig wordt gecontroleerd door onafhankelijke deskundigen.

De situatie in de Noordzee verslechterde in de jaren ’70, ’80 en ’90 heel erg, waardoor een soortgelijke ontwikkeling als in Canada zich begon af te tekenen. Door ingrepen van de Europese overheden werd een verdere verslechtering initieel voorkomen en groeide het bestand terug aan tot een enigszins gezond niveau. Maar de laatste jaren ging het terug bergaf met kabeljauw in de Noordzee. In 2019 werd het MSC certificaat voor Noordzeekabeljauw geschorst. Het is niet gezegd dat visserij alleen de neergang van Noordzeekabeljauw veroorzaakt. Omgevingsfactoren zoals het opwarmende zeewater zouden evenzeer een rol kunnen spelen, waardoor kabeljauw koelere Noordelijke wateren gaat opzoeken.

Is kabeljauw gezond?

Kabeljauwvlees is mals, stevig, erg mager en zeer smakelijk. Het bevat veel voedingsstoffen en mineralen en een relatief hoog aandeel van de sporenelementen fluor, selenium en jodium. Deze ingrediënten ondersteunen het menselijke immuunsysteem en de stofwisseling. Kabeljauw is daarom de ideale vis voor een gezonde en evenwichtige voeding.

Hoe kun je kabeljauw eten?

De delicate structuur van de kabeljauw is helaas gevoelig voor bacteriën, dus hij mag alleen vers worden gegeten en niet langer dan één dag worden bewaard (goed gekoeld!). Er zijn vele bereidingsmogelijkheden. De unieke smaak komt tot zijn recht wanneer de kabeljauw kort wordt gebakken met mediterrane kruiden, met een sterke Hollandaisesaus of als onderdeel van een kleurrijke vis- en groentespiesjes.